کشف و توسعهی داروهای جدید یک فرایند زمانبر و بسیار پر هزینه است که میتواند حتی تا ۱۵ سال ادامه داشته باشد تا داروی مورد نظر بتواند وارد بازار شود. بدون وجود افراد بیمار و یا سالم شرکتکننده برای انجام آزمایشات لازم بر روی آنها در طی انجام مطالعات کارآزمایی بالینی امکان اثبات ایمنی و اثربخشی و در نتیجه ورود دارو به بازار وجود نخواهد داشت.
با توجه به این مطلب متوجه میشویم که جذب افرادی که شرایط لازم برای انجام مطالعات بر روی آنها را داشته باشند یکی از مراحل مهم در انجام مطالعات کارآزمایی بالینی داروها است. اهمیت این مرحله به حدی است که حتی یک روز تاخیر در انجام مطالعات میتواند منجر به ضرر میلیون دلاری به شرکت تولیدکننده دارو شود. به عنوان مثال کافی نبودن تعداد افراد برای انجام مطالعات یا مناسب نبودن آنها برای اهداف مورد نظر هر یک میتواند روند مطالعات را دچار اختلال کند.
پروسهی جذب و نگهداری موفق شرکتکنندگان سبب میشود تا کیفیت انجام مطالعات در حداکثر مقدار ممکن باشد و از ضررهای مالی جلوگیری شود. به منظور انجام هرچه بهتر این روند باید یک برنامه و زمانبندی دقیق و مناسب طراحی شود و مراحل آن پیش از انجام مطالعات به دقت مشخص شود. در ادامهی مقاله پیرامون مراحل آن صحبت میکنیم. توجه شود که در تمامی مطالعات این روند، یک روند ثابت نیست و ممکن است برخی از مراحل به آن اضافه یا از آن حذف شوند.
۱- در ابتدای کار شرکت سازنده و اسپانسرها باید اهداف و استراتژیهای خود را برای انجام این مطالعات مشخصکنند. در واقع باید مشخص شود که هدف نهایی از انجام این مطالعات چیست و ما در نهایت به دنبال چه چیزی هستیم.
۲- بعد از تعیین اهداف و جزئیات، تعداد شرکتکنندگان لازم برای انجام مطالعات و شرایط شرکت در مطالعات مشخص شده و برای Institutional Review Board (IRB) ارسال شده و در صورت دریافت تاییدیه اولیه روند انجام کار ادامه مییابد.
۳- پس از تعیین پروتکل، استراتژیهای لازم و متد انجام مطالعات تحقیقات برای یافتن افراد واجد شرایط آغاز میشود. در این مرحله با کمک گرفتن از مراکز درمانی و یا استفاده از فضای مجازی فراخوان جذب شرکتکنندگان انتشار یافته و افراد ثبتنامی و علاقهمند به مشارکت در روند مطالعه مشخص میشوند.
۴- در ادامه جلسهای با حضور افراد مختلف ثبتنامی برگزار شده و اهداف مطالعات، مزایای شرکت در انجام مطالعات و خطرات احتمالی ناشی از شرکت در مطالعات برای آنان شرح داده میشود. این مرحله به لحاظ مسئلهی اخلاق در پژوهش از اهمیت بالایی برخوردار است و باید تمامی موارد به صورت واضح و روشن بیان شوند. سپس افرادی که همچنان علاقهمند به شرکت در روند مطالعات هستند تحت بررسی قرار گرفته و از میان آنها افرادی که به اهداف مطالعات نزدیکتر هستند و خطرات کمتری آنها را تحدید میکند وارد فاز بعدی میشوند.
۵- در نهایت و پس از شروع روند مطالعات دادههایی که از هریک از شرکتکنندگان ثبت میشود به دقت بررسی و جمعآوری میشوند. در این مرحله پایداری و حفظ شرکتکنندگان و پایبندی آنها به روند مطالعات از اهمیت بسیار بالایی برخوردار خواهد بود و عدم انجام مناسب آن میتواند به تاخیر و ایجاد مشکلات متعدد در روند انجام مطالعات منجر شود.
این ۵ مرحلهی توضیح داده شده تنها مقدار بسیار اندکی از فرایند جذب و نگهداری بیماران در مطالعات بالینی را توضیح میدهند. در حقیقت این فرایند از پیچیدگی و سختیهای بیشتری برای انجام آن برخوردار است که توضیح تمامی آنها در این مقاله از حوصلهی مخاطبین خارج است.